Na co trzeba zwrócić uwagę przy podpisywaniu umowy faktoringowej?

Faktoring funkcjonuje w Polsce od kilkunastu lat, ale nie doczekał się całościowego uregulowania ustawowego. Należy do tzw. umów nienazwanych i czerpie z kilku różnych regulacji.

Z jakich elementów składa się umowa faktoringowa, na które trzeba zwracać uwagę przy podpisywaniu?

Prawa i obowiązki przedsiębiorcy, który przedkłada faktury z odroczonym terminem płatności (faktorant) i firmy, która reguluje wynikające z nich należności (faktor), reguluje umowa. Musi ona zawierać wszystkie elementy typowe dla kontraktów, a więc oznaczenie stron, datę zawarcia i ewentualnie datę wygaśnięcia (chyba że zawarta jest na czas nieoznaczony – w takiej sytuacji należy wskazać długość okresu wypowiedzenia), a także przedmiot umowy. Ten ostatni punkt obejmuje szczegółowe warunki sprzedaży faktur z odroczonym terminem płatności oraz sposób ustalenia wynagrodzenia dla faktora.

Omówimy najważniejsze elementy umowy faktoringowej.

Strony umowy

Jak już powiedzieliśmy, w umowie faktoringowej wyróżniamy dwie strony:

• Faktorant to przedsiębiorca, który wystawia faktury z odroczonym terminem płatności
• Faktor to bank lub firma faktoringowa, który wypłaca wynagrodzenie wynikające z faktury.

Stroną umowy nie jest kontrahent faktoranta, a więc firma, na rzecz której została wystawiona faktura. Do zawarcia umowy w ogóle nie jest wymagana jego zgoda, a w niektórych wariantach nie jest informowany o zawarciu umowy.

Opis wierzytelności

Umowa określa, w jaki sposób faktorant będzie zgłaszał faktury firmie faktoringowej, termin, w jakim nastąpi wypłata oraz przyczyny, które spowodują decyzję odmowną faktora o wypłacie środków. Umowa może również przewidywać maksymalną i minimalną wartość faktur, jaką w danym okresie, np. roku, ma przedłożyć faktorant.

Wskazanie rodzaju faktoringu

Faktoring funkcjonuje w kilku wariantach. Najważniejszym kryterium podziału jest to, czy w razie braku płatności ze strony kontrahenta faktorant ma obowiązek zwrócić pieniądze, które otrzymał z tytułu faktury. W takiej sytuacji firma faktoringowa jest zwolniona od dalszych obowiązków, a wyegzekwowanie płatności spoczywa na faktorancie. Ten wariant to faktoring niepełny (z regresem).

Jego przeciwieństwem jest faktoring pełny (bez regresu), który przewiduje, że niezależnie od okoliczności firma faktoringowa nie może zwrócić faktury. Jeśli więc kontrahent odmówi płatności, to firma faktoringowa musi we własnym zakresie podjąć działania, by odzyskać pieniądze – najczęściej uruchamia w tym celu ustanowione na taką okoliczność gwarancje bankowe.

Faktoring pełny jest wygodniejszy z punktu widzenia faktoranta, bo daje mu pewność, że nie będzie musiał zwracać otrzymanych wcześnie pieniędzy. Ta wygoda jednak kosztuje: faktoring pełny jest nie tylko droższy, ale też przeznaczony dla firm, które przejdą skrupulatne badanie wiarygodności finansowej.

Warto, by przed zawarciem umowy przedsiębiorca porozmawiał z profesjonalnym doradcą o tym, czym różnią się poszczególne typy faktoringu i który będzie najlepszy dla jego przedsiębiorstwa.

Zależności finansowe

Za sfinansowanie faktury z odroczonym terminem płatności faktorant płaci prowizję. Umowa może jednak przewidywać opłaty dodatkowe. Należą do nich:

• Opłata przygotowawcza (opłata za przyznanie limitu faktoringowego) – to wynagrodzenie dla firmy faktoringowej za podjęcie działań zmierzających do zawarcia umowy: analizę sytuacji finansowej klienta, przygotowanie dokumentów, wycenę. Opłata inicjalna może być pobrana jednorazowo przy zawarciu umowy lub przy każdym jej przedłużeniu.
• Opłata za niewykorzystany limit – w umowie zawsze określony jest limit faktoringowy, czyli maksymalna kwota, którą firma faktoringowa wypłaci klientowi na finansowanie faktur. Przy ustalaniu limitu bierze się pod uwagę potrzeby przedsiębiorcy (wartość wystawianych faktur z odroczonym terminem) oraz ocenę możliwości spłaty (wiarygodność klienta). Przedsiębiorca powinien upewnić się, czy niewykorzystanie przyznanego limitu nie będzie się wiązało z dodatkową opłatą. Jeśli tak, nie powinien wnioskować o limit wyższy niż jego przewidywalne potrzeby.
• Umowy mogą też przewidywać opłaty za podniesienie wysokości limitu, zmianę tytułu rachunku do rozliczeń, wcześniejsze rozwiązanie umowy.

Te opłaty nie są obowiązkowe, więc walcząc o zainteresowanie klienta, firma faktoringowa może ich nie przewidywać. Powyższe zestawienie nie wyczerpuje potencjalnego katalogu opłat: należy ustalić, jakie opłaty nakłada wybrana wstępnie firma faktoringowa.

Zabezpieczenie przed niewypłacalnością

Zabezpieczenie przed niewypłacalnością kontrahenta wchodzi w grę w przypadku faktoringu pełnego, a więc gdy faktor bierze na siebie ryzyko braku płatności przez kontrahenta w ustalonym terminie. W razie odmowy zapłaty firma faktoringowa może podjąć zwyczajne działania egzekucyjne, a więc wysłać wezwanie do zapłaty i uzyskać wezwanie do zapłaty, gdy działania a etapie przedsądowym nie przyniosą skutku.

To jednak wymaga czasu i podjęcia aktywności przez dział windykacji. Znacznie sprawniej przebiega odzyskanie należności w drodze uruchomienia gwarancji bankowych. Jak już wyjaśniliśmy, w faktoringu pełnym faktorant nie jest zobowiązany do działań, sposób ustanowienia gwarancji bankowych i ich uruchomienia to zadanie faktora i banku, który takie gwarancje ustanawia, niemniej sam sposób zabezpieczenia przed niewypłacalnością kontrahenta powinien zostać uregulowany w umowie faktoringowej.